Het microbioom herstellen met verloren soorten – Met yoghurt van L. reuteri, L. gasseri en B. coagulans - SIBO-yoghurt

Bijgewerkt op 10 augustus 2025

Recept: L. reuteri, L. gasseri en B. coagulans – SIBO-yoghurt zelf maken

Ook geschikt voor mensen met lactose-intolerantie (zie onderstaande opmerkingen).

Ingrediënten (voor ca. 1 liter yoghurt)

• 4 capsules L. reuteri (à 5 miljard KVE)
• 1 capsule L. gasseri (à 12 miljard KVE)
• 2 capsules B. coagulans (à 4 miljard KVE)
• 1 eetlepel inuline (alternatief: GOS of XOS bij fructose-intolerantie)
• 1 liter (biologische) volle melk, 3,8 % vet, ultrahoog verhit en gehomogeniseerd of H-melk
• (Hoe hoger het vetgehalte van de melk, hoe dikker de yoghurt)

Opmerking:

• 1 capsule L. reuteri, minimaal 5 × 10⁹ (5 miljard) CFU (KVE) (de)
• CFU staat voor colony forming units – oftewel kolonie-vormende eenheden (KVE). Deze eenheid geeft aan hoeveel levensvatbare micro-organismen in een preparaat zitten.

Tips voor melkkeuze en temperatuur

• Gebruik geen verse melk. Die is niet stabiel genoeg voor de lange fermentatietijden en niet steriel.
• Idealiter H-melk (houdbare, ultrahoog verhitte melk): deze is steriel en kan direct worden gebruikt.
• De melk moet kamertemperatuur hebben – verwarm anders zachtjes in een waterbad tot 37 °C (99 °F). Hogere temperaturen vermijden: vanaf ongeveer 44 °C worden de probiotische culturen beschadigd of vernietigd.

Bereiding

1. Open de in totaal 7 capsules en doe het poeder in een kleine kom.
2. Voeg 1 eetlepel inuline per liter melk toe – dit dient als prebioticum en bevordert de bacteriegroei. Voor mensen met fructose-intolerantie zijn GOS of XOS geschikte alternatieven.
3. Doe 2 eetlepels melk in de kom en roer alles goed door zodat er geen klontjes ontstaan.
4. Roer de resterende melk erdoor en meng goed.
5. Giet het mengsel in een geschikt fermentatievat. (bijv. glas)
6. Doe het in de yoghurtmachine, stel de temperatuur in op 41 °C (105 °F) en laat het 36 uur fermenteren.

Vanaf de tweede batch gebruik je als starter 2 eetlepels yoghurt van de vorige batch

Je bereidt de eerste batch met de bacteriekapsels.

Vanaf de tweede aanzet gebruik je als starter 2 eetlepels yoghurt van de vorige batch. Dit geldt ook als de eerste batch nog dun of niet perfect stevig is geworden. Gebruik deze als starter zolang ze fris ruikt, mild zuur smaakt en geen tekenen van bederf vertoont (geen schimmel, geen opvallende verkleuringen, geen scherpe geur).

Per 1 liter melk:

• 2 eetlepels yoghurt van de vorige batch

• 1 eetlepel inuline

• 1 liter houdbare melk of ultrahoog verhitte, gehomogeniseerde volle melk

Zo werkt het:

1. Doe 2 eetlepels yoghurt van de vorige batch in een klein kommetje.

2. Voeg 1 eetlepel inuline toe en roer glad met 2 eetlepels melk tot er geen klontjes meer zijn.

3. Roer de resterende melk erdoor en meng goed.

4. Giet het mengsel in een fermentatiegeschikt vat en plaats het in de yoghurtmachine.

5. Laat fermenteren bij 41 °C gedurende 36 uur.

Opmerking: Inuline is het voedsel voor de culturen. Voeg bij elke aanzet 1 eetlepel inuline per liter melk toe.

Bij vragen staan we je graag per mail team@tramunquiero.com of via ons contactformulier te woord.

Waarom 36 uur?

De keuze voor deze fermentatieduur is wetenschappelijk onderbouwd: L. reuteri heeft ongeveer 3 uur nodig per verdubbeling. In 36 uur zijn dat 12 verdubbelingscycli – dit komt overeen met een exponentiële vermeerdering en een hoge concentratie probiotisch actieve kiemen in het eindproduct. Bovendien worden door de langere rijping de melkzuren gestabiliseerd en de culturen bijzonder resistent.

!Belangrijk om te weten!

De eerste batch lukt bij veel gebruikers vaak niet. Deze hoeft echter niet weggegooid te worden. In plaats daarvan is het aan te raden om met twee eetlepels van de eerste batch een nieuwe batch te starten. Mocht ook deze niet lukken, controleer dan de temperatuur van je yoghurtmachine. Bij apparaten waarbij de temperatuur tot op de graad nauwkeurig kan worden ingesteld, lukt de eerste poging naar ervaring meestal al goed.

Tips voor perfecte resultaten

• De eerste batch is meestal nog wat vloeibaarder of korreliger. Gebruik 2 eetlepels van de vorige batch als starter voor de volgende ronde – met elke nieuwe batch verbetert de consistentie.
• Meer vet = dikkere consistentie: Hoe hoger het vetgehalte van de melk, hoe romiger de yoghurt wordt.
• De afgewerkte yoghurt is in de koelkast tot 9 dagen houdbaar.

Aanbevolen gebruik:

Geniet dagelijks van ongeveer een halve kop (ca. 125 ml) van de yoghurt – het beste regelmatig, idealiter bij het ontbijt of als tussendoortje. Zo kunnen de aanwezige microben zich optimaal ontwikkelen en je microbioom duurzaam ondersteunen.

Yoghurt maken met plantaardige melk – een alternatief met kokosmelk

Wie vanwege lactose-intolerantie overweegt om voor de bereiding van SIBO-yoghurt liever plantaardige melk te gebruiken, wordt gezegd: dat is in de meeste gevallen niet nodig. Tijdens de fermentatie breken de probiotische bacteriën het grootste deel van de aanwezige lactose af – de afgewerkte yoghurt is daarom vaak goed verdraagzaam, zelfs bij lactose-intolerantie.

Wie om ethische redenen (bijv. als veganist) of vanwege gezondheidszorgen over de hormonen in dierlijke melkproducten wil vermijden, kan kiezen voor plantaardige alternatieven zoals kokosmelk. Het maken van yoghurt met plantaardige melk is echter technisch uitdagender, omdat de natuurlijke suikerbron (lactose), die de bacterie als energiebron gebruikt, ontbreekt.

Voordelen en uitdagingen

Een voordeel van plantaardige melkproducten is dat ze geen hormonen bevatten zoals die in koemelk kunnen voorkomen. Veel mensen melden echter dat fermentatie met plantaardige melk vaak niet betrouwbaar verloopt. Vooral kokosmelk neigt ertoe te scheiden tijdens fermentatie – in waterige fasen en vetbestanddelen – wat de textuur en smaakervaring kan beïnvloeden.

Recepten met gelatine of pectine geven soms betere resultaten, maar blijven onbetrouwbaar. Een veelbelovende alternatief is het gebruik van guarkernmeel (guargom), dat niet alleen de gewenste romige consistentie bevordert, maar ook als prebiotische vezel voor het microbioom werkt.

Recept: Kokosmelk-yoghurt met guarkernmeel

Deze basis maakt een succesvolle fermentatie van yoghurt met kokosmelk mogelijk en kan worden gestart met de bacteriestam van jouw keuze – bijvoorbeeld met L. reuteri of een startproduct van een vorige batch.

Ingrediënten

• 1 blik (ca. 400 ml) kokosmelk (zonder toevoegingen zoals xanthaangom of gellan, guarkernmeel is toegestaan)
• 1 el suiker (sucrose)
• 1 el rauw aardappelzetmeel
• ¾ tl guarkernmeel (niet de gedeeltelijk gehydrolyseerde vorm!)
• Bacteriecultuur naar keuze (bijv. de inhoud van een L. reuteri-capsule met min. 5 miljard KVE)
  of 2 el yoghurt van een vorige batch

Bereiding

1. Verhitten
   Kokosmelk in een kleine pan op middelhoog vuur verhitten tot ca. 82°C (180°F) en deze temperatuur 1 minuut aanhouden.
2. Het mengen van de zetmeel
   Suiker en aardappelzetmeel al roerend toevoegen. Daarna van het vuur halen.
3. Guarkernmeel verwerken
   Na ongeveer 5 minuten afkoeltijd guarpitmeel erdoor roeren. Nu met een staafmixer of in een blender minstens 1 minuut mixen – dit zorgt voor een homogene en dikke consistentie (vergelijkbaar met room).
4. Afkoelen laten
   De massa op kamertemperatuur laten afkoelen.
5. Bacteriën toevoegen
   De probiotische cultuur voorzichtig doorroeren (niet mixen).
6. Fermentatie
   De mix in een glazen pot doen en 48 uur fermenteren bij ca. 37°C (99°F).

Waarom guarpitmeel?

Guarpitmeel is een natuurlijke vezel, gewonnen uit de guarbom. Het bestaat voornamelijk uit de suikermoleculen galactose en mannose (galactomannaan) en dient als prebiotische vezel die door nuttige darmbacteriën wordt gefermenteerd – bijvoorbeeld tot korteketenvetzuren zoals butyraat en propionaat.

Voordelen van guarpitmeel:

• Stabilisatie van de yoghurtbasis: Het voorkomt het afscheiden van vet en water.
• Prebiotische werking: Bevordert de groei van gunstige bacteriestammen zoals Bifidobacterium, Ruminococcus en Clostridium butyricum.
• Betere microbiële balans: Ondersteunt mensen met het prikkelbare darm syndroom of losse ontlasting.
• Verhoging van de effectiviteit van antibiotica: In studies werd een 25% hogere succesrate bij de behandeling van SIBO (small intestinal bacterial overgrowth) waargenomen.

Belangrijk: Gebruik niet de gedeeltelijk gehydrolyseerde vorm van guarpitmeel – deze heeft geen gelvormende werking en is niet geschikt voor yoghurt.

Waarom wij 3–4 capsules per batch aanbevelen

Voor de eerste fermentatie met Limosilactobacillus reuteri raden wij aan 3 tot 4 capsules (15 tot 20 miljard KVE) per batch te gebruiken.

Deze dosering is gebaseerd op de aanbevelingen van Dr. William Davis, die in zijn boek "Super Gut" (2022) beschrijft dat een starthoeveelheid van minimaal 5 miljard kolonievormende eenheden (KVE) nodig is om een succesvolle fermentatie te garanderen. Een hogere begindosering, ongeveer 15 tot 20 miljard KVE, heeft zich daarbij als bijzonder effectief bewezen.

De achtergrond: L. reuteri verdubbelt zich ongeveer elke 3 uur onder optimale omstandigheden. Tijdens een typische fermentatietijd van 36 uur vinden dus ongeveer 12 verdubbelingen plaats. Dit betekent dat zelfs een relatief kleine starthoeveelheid theoretisch voldoende kan zijn om een groot aantal bacteriën te produceren.

In de praktijk is een hoge begindosering om verschillende redenen zinvol. Ten eerste vergroot het de kans dat L. reuteri zich snel en dominant tegenover eventueel aanwezige vreemde kiemen doorzet. Ten tweede zorgt een hoge startconcentratie voor een gelijkmatige pH-waarde daling, wat de typische fermentatie-omstandigheden stabiliseert. Ten derde kan een te lage begindichtheid leiden tot een vertraagde start van de fermentatie of onvoldoende groei.

Daarom raden wij voor de eerste starter het gebruik van 3 tot 4 capsules aan om een betrouwbare start van de yoghurtcultuur te garanderen. Na de eerste succesvolle fermentatie kan de yoghurt doorgaans tot 20 keer worden hergebruikt voor nieuwe starters, voordat verse starterculturen worden aanbevolen.

Na 20 fermentaties opnieuw starten

Een veelgestelde vraag bij fermentatie met Limosilactobacillus reuteri is: hoe vaak kun je een yoghurtstarter hergebruiken voordat je een verse startercultuur nodig hebt? Dr. William Davis raadt in zijn boek Super Gut (2022) aan om een gefermenteerde Reuteri-yoghurt niet langer dan 20 generaties (of batches) achtereen te reproduceren. Maar is dit aantal wetenschappelijk onderbouwd? En waarom precies 20 – niet 10, niet 50?

Wat gebeurt er bij het opnieuw aanzetten?

Als je eenmaal een Reuteri-yoghurt hebt gemaakt, kun je deze als starter gebruiken voor de volgende batch. Hierbij breng je levende bacteriën uit het eindproduct over in een nieuwe voedingsoplossing (bijv. melk of plantaardige alternatieven). Dit is ecologisch, bespaart capsules en wordt in de praktijk vaak gedaan.

Echter ontstaat er bij herhaald overzetten een biologisch probleem:
Microbiële drift.

Microbiële drift – hoe culturen veranderen

Bij elke overdracht kunnen samenstelling en eigenschappen van een bacteriecultuur geleidelijk veranderen. Redenen daarvoor zijn:

• Spontane mutaties bij celdeling (vooral bij hoge omzet in warme omgeving)
• Selectie van bepaalde subpopulaties (bijv. sneller groeienden verdringen langzamere)
• Contaminatie door ongewenste microben uit de omgeving (bijv. luchtkiemen, keukenmicroflora)
• Voedingsgerelateerde aanpassingen (bacteriën "raken gewend" aan bepaalde melksoorten en veranderen hun stofwisseling)

Het resultaat: na meerdere generaties is het niet meer gegarandeerd dat dezelfde bacteriesoort – of ten minste dezelfde fysiologisch actieve variant – in de yoghurt aanwezig is als in het begin.

Waarom Dr. Davis 20 generaties aanbeveelt

Dr. William Davis heeft de L. reuteri-yoghurmethode oorspronkelijk ontwikkeld voor zijn lezers om bepaalde gezondheidsvoordelen (bijv. oxytocine-afgifte, beter slapen, huidverbetering) gericht te benutten. In deze context schrijft hij dat een methode "ongeveer 20 generaties" betrouwbaar werkt, voordat je een nieuwe startercultuur uit een capsule moet gebruiken (Davis, 2022).

Dit is niet gebaseerd op systematische laboratoriumtests, maar op praktische ervaring met fermentatie en rapporten van zijn community.

„Na ongeveer 20 generaties hergebruik kan je yoghurt zijn potentie verliezen of niet meer betrouwbaar fermenteren. Gebruik dan weer een verse capsule als starter.“
— Super Gut, Dr. William Davis, 2022

Hij onderbouwt het aantal pragmatisch: na ongeveer 20 keer opnieuw starten neemt het risico toe dat ongewenste veranderingen merkbaar worden – bijvoorbeeld dunnere consistentie, veranderd aroma of verminderde gezondheidswerking.

Zijn er wetenschappelijke studies hierover?

Concrete wetenschappelijke studies specifiek over L. reuteri-yoghurt over 20 fermentatiecycli bestaan nog niet. Er is echter onderzoek naar de stabiliteit van melkzuurbacteriën over meerdere passages:

• In de voedselmicrobiologie geldt algemeen dat na 5–30 generaties genetische veranderingen kunnen optreden – afhankelijk van soort, temperatuur, medium en hygiëne (Giraffa et al., 2008).
• Fermentatiestudies met Lactobacillus delbrueckii en Streptococcus thermophilus tonen aan dat na ongeveer 10–25 generaties een verandering in fermentatieprestaties kan optreden (bijv. lagere zuurgraad, afwijkend aroma) (O’Sullivan et al., 2002).
• Bij Lactobacillus reuteri is het specifiek bekend dat zijn probiotische eigenschappen sterk kunnen verschillen afhankelijk van subtype, isolaat en omgevingsomstandigheden (Walter et al., 2011).

Deze gegevens suggereren: 20 generaties zijn een conservatieve, zinvolle richtlijn om de integriteit van de cultuur te behouden – vooral als men het gezondheidsvoordeel (bijv. oxytocineproductie) wil behouden.

Conclusie: 20 generaties als praktische compromis

Of 20 het "magische getal" is, is wetenschappelijk niet exact te zeggen. Maar:

• Minder dan 10 batches weggooien is meestal onnodig.
• Meer dan 30 batches maken verhoogt het risico op mutaties of besmetting.
• 20 batches komen overeen met ongeveer 5–10 maanden gebruik (afhankelijk van het verbruik) – een goede periode voor een frisse start.

Aanbeveling voor de praktijk:

Na uiterlijk 20 yoghurtbatches moet een nieuwe start worden gemaakt met verse startercultuur uit capsules – vooral als je specifiek L. reuteri als "Lost Species" voor je microbioom wilt gebruiken.

Dagelijks voordeel van SIBO-yoghurt

Het microbioom weer opbouwen met verloren soorten – met yoghurt van L. reuteri, L. gasseri en B. coagulans

Het microbioom speelt een centrale rol voor onze gezondheid. Het beïnvloedt niet alleen de spijsvertering, maar ook het immuunsysteem en het enterische zenuwstelsel, dat nauw met de hersenen verbonden is (Foster et al., 2017). Een verstoorde balans van de microbiële bezetting, vooral in de dunne darm, kan leiden tot verstrekkende klachten.

Het enterische zenuwstelsel (ENS), vaak ook het "buikbrein" genoemd, is een zelfstandig zenuwstelsel in het spijsverteringskanaal. Het bestaat uit meer dan 100 miljoen zenuwcellen die langs de gehele darmwand lopen – meer dan in het ruggenmerg. Het ENS regelt zelfstandig veel levensbelangrijke processen: het reguleert de bewegingen van de darm (peristaltiek), de afgifte van spijsverteringssappen, de doorbloeding van het slijmvlies en coördineert zelfs delen van de immuunafweer in de darm (Furness, 2012).

Hoewel het onafhankelijk werkt, is het buikbrein via zenuwbanen, vooral de nervus vagus, nauw verbonden met de hersenen. Deze verbinding, de zogenaamde darm-hersen-as, verklaart waarom psychische belastingen zoals stress de spijsvertering kunnen beïnvloeden en waarom een verstoord microbioom ook invloed heeft op stemming, slaap en concentratie (Cryan et al., 2019).

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), in het Nederlands dunne darm verkeerde bezetting, verwijst naar een verkeerde bezetting van de dunne darm met een te groot aantal of verkeerde soort bacteriën. Deze microben verstoren de opname van voedingsstoffen en leiden tot symptomen zoals winderigheid, buikpijn, tekorten aan voedingsstoffen en voedselintoleranties (Rezaie et al., 2020).

Een veelvoorkomende oorzaak van SIBO is een vertraagde of verstoorde beweeglijkheid van de darm. Deze zogenaamde darmmotiliteit is verantwoordelijk voor het transport van de voedselbrij in golfachtige bewegingen door het spijsverteringskanaal.

Als dit natuurlijke reinigingsmechanisme, de zogenaamde darmmotiliteit, verstoord is, vertraagt het transport van de darminhoud. Hierdoor kunnen zich bacteriën ophopen in de dunne darm en zich in een ongewoon hoog aantal vermenigvuldigen, wat leidt tot een verkeerde bezetting. Deze pathologische vermeerdering van bacteriën is kenmerkend voor SIBO en kan leiden tot spijsverteringsklachten en ontstekingen (Rezaie et al., 2020).

Ook herhaalde antibiotica-toedieningen, chronische stress of een vezelarme voeding kunnen het evenwicht van het microbioom verder verstoren. Niet alleen chronische stress, maar vooral ook kortdurende stress zorgt ervoor dat de darm minder actief is dan gewoonlijk. In stresssituaties scheidt het lichaam stresshormonen zoals adrenaline en cortisol af, die het autonome zenuwstelsel beïnvloeden en een "afschakel"-reactie veroorzaken.

Daardoor wordt de darmmotiliteit verminderd, de doorbloeding van de darm verlaagd en de spijsverteringsactiviteit afgeremd om energie te leveren voor "vechten of vluchten". Deze tijdelijke remming van de darmfunctie bevordert de ophoping van bacteriën in de dunne darm en kan zo de ontwikkeling van een verkeerde bezetting bevorderen (Konturek et al., 2011).

Een gerichte manier om het microbieel evenwicht in de dunne darm te ondersteunen is het maken van probiotische yoghurt met specifieke bacteriestammen. Daartoe behoren Limosilactobacillus reuteri, Lactobacillus gasseri en Bacillus coagulans, drie probiotische microben met gedocumenteerd potentieel bij SIBO-gerelateerde problemen, waaronder de remming van pathogene kiemen, de modulatie van het immuunsysteem en de bescherming van het darmslijmvlies (Savino et al., 2010; Park et al., 2018; Hun, 2009).

In dit hoofdstuk leert u hoe u de zogenaamde SIBO-yoghurt eenvoudig thuis kunt maken. De bijgevoegde stapsgewijze handleiding laat zien hoe u de drie geselecteerde stammen gericht kunt fermenteren en zo een probiotisch voedingsmiddel creëert dat ook geschikt is voor mensen met lactose-intolerantie.

Microbioom versterken – De rol van Lost Species

Het menselijke microbioom ondergaat een ingrijpende verandering. Onze moderne levensstijl – gekenmerkt door sterk bewerkte voedingsmiddelen, hoge hygiënestandaarden, keizersneden, verkorte borstvoedingsperiodes en frequent antibioticagebruik – heeft ertoe geleid dat bepaalde microben die duizenden jaren deel uitmaakten van ons interne ecosysteem, tegenwoordig nauwelijks nog in de menselijke darm te vinden zijn.

Deze microben worden aangeduid als “Lost Species” – oftewel “verloren soorten”.

Wetenschappelijke studies suggereren dat het verlies van deze soorten samenhangt met de toename van moderne gezondheidsproblemen zoals allergieën, auto-immuunziekten, chronische ontstekingen, psychische stoornissen en stofwisselingsziekten (Blaser, 2014).

Het herbouwen van het microbioom door gerichte toevoer van “Lost Species” opent nieuwe perspectieven voor de preventie en behandeling van talrijke welvaartsziekten. Het herbevolken van deze oude microben – bijvoorbeeld via speciale probiotica, gefermenteerde voedingsmiddelen of zelfs fecale transplantaties – is een veelbelovende weg om de microbiële diversiteit en daarmee ook de veerkracht van het lichaam te versterken.

Drie sleutelstammen, een sterke ondersteuning van het microbioom

De starterset bevat met Limosilactobacillus reuteri een duidelijk gedefinieerde Lost Species – dus een microbe die in moderne westerse darmecosystemen vaak sterk verminderd of vrijwel verdwenen is.

Lactobacillus gasseri komt weliswaar minder vaak voor dan vroeger en is in veel westerse microbiooms zonder externe toevoer zeldzaam, maar wordt niet beschouwd als een klassieke Lost Species.

Bacillus coagulans is geen darmbacterie in enge zin, maar een sporenvormende bodembacterie die slechts af en toe in de darm voorkomt. Het is geen Lost Species, maar een zeldzame, toegevoegde soort met bijzondere stabiliserende eigenschappen voor de darm.

Deze combinatie verenigt dus een klassieke Lost Species met zeldzame, maar bewezen stammen voor gerichte en veelzijdige ondersteuning van je microbioom.

Limosilactobacillus reuteri – een sleutelspeler voor de gezondheid

Wat is Limosilactobacillus reuteri?

Limosilactobacillus reuteri (voorheen: Lactobacillus reuteri) is een probiotische bacterie die oorspronkelijk een vast onderdeel was van het menselijke microbioom – vooral bij zogende zuigelingen en in traditionele culturen. In moderne, geïndustrialiseerde samenlevingen is het echter grotendeels verloren gegaan – vermoedelijk door keizersneden, antibioticagebruik, overmatige hygiëne en een verarmd dieet (Blaser, 2014).

L. reuteri onderscheidt zich door een bijzondere eigenschap: het gaat direct interactie aan met het immuunsysteem, het hormonale systeem en zelfs het centrale zenuwstelsel. Talrijke studies tonen aan dat deze microbiële bewoner positieve effecten kan hebben op de spijsvertering, slaap, stressregulatie, spiergroei en het emotionele welzijn.

Samenvatting van de belangrijkste eigenschappen van Limosilactobacillus reuteri

• Bevordert een sterk microbioom
• Stimuleert de oxytocineproductie via de darm-hersen-as
• Reguleert het immuunsysteem en werkt ontstekingsremmend
• Verdiept de slaap
• Ondersteunt libido en seksuele functie
• Bevordert de spieropbouw
• Helpt bij het afbreken van visceraal vet
• Stabiliseert de stemming
• Verbetert de huidstructuur
• Verhoogt de lichamelijke prestaties

Lactobacillus gasseri – een veelzijdige metgezel voor darm en metabolisme

Wat is Lactobacillus gasseri?

Lactobacillus gasseri is een probiotische bacterie die van nature voorkomt in de menselijke darm, maar in moderne, geïndustrialiseerde samenlevingen minder vaak wordt aangetroffen dan vroeger (Kleerebezem & Vaughan, 2009). Het behoort tot de groep melkzuurbacteriën en speelt een belangrijke rol bij het behoud van een gezonde darmflora.

L. gasseri staat bekend om zijn diverse positieve effecten op de spijsvertering, het metabolisme en het immuunsysteem. Ook al wordt het niet als een klassieke "Lost Species" beschouwd, is de aanwezigheid ervan in de darm van veel mensen tegenwoordig duidelijk verminderd.

Waarom is L. gasseri relevant?

Lactobacillus gasseri ondersteunt op diverse manieren de gezondheid, vooral met betrekking tot metabolisme, darmfunctie en immuunsysteem. Het vermogen om vetweefsel te verminderen en ontstekingen te remmen, maakt het een belangrijk probioticum voor mensen met overgewicht of metabole problemen. Hoewel L. gasseri tegenwoordig minder vaak voorkomt dan in traditionele populaties, is het geen klassieke "Lost Species", maar een waardevolle aanvulling voor een gezond microbiom.

Samenvatting van de belangrijkste eigenschappen van Lactobacillus gasseri:

• Ondersteunt een evenwichtig darmmicrobioom
• Bevordert de productie van melkzuur voor pH-regulatie
• Helpt bij het afbreken van buikvet en visceraal vet
• Ondersteunt de stofwisseling
• Draagt bij aan de vermindering van ontstekingen
• Kan het immuunsysteem moduleren
• Bevordert de spijsverteringsgezondheid
• Verbetert het algemene welzijn

Bacillus coagulans – een robuuste helper voor darmgezondheid en immuunsysteem

Wat is Bacillus coagulans?

Bacillus coagulans is een sporenvormende, probiotische bacterie die zich onderscheidt door zijn hoge weerstand tegen hitte, zuur en opslag (Elshaghabee et al., 2017). In tegenstelling tot veel andere probiotica overleeft B. coagulans de passage door de maag bijzonder goed en kan het zich actief in de darm ontwikkelen. Vanwege deze eigenschappen wordt het vaak gebruikt in voedingssupplementen en gefermenteerde voedingsmiddelen.

B. coagulans komt voor in traditionele voedingsmiddelen zoals gefermenteerde groenten en bepaalde Aziatische producten. Het draagt aanzienlijk bij aan de stabiliteit en gezondheid van het microbiom.

Sporenvormende bacteriën – de tuinmannen van het microbiom

Sporenvormende probiotische bacteriën zoals Bacillus coagulans worden in microbiomonderzoek beschouwd als de "tuinmannen" van de darm. Deze benaming is gebaseerd op hun bijzondere vermogen om het microbieel ecosysteem actief te reguleren en in een gezonde balans te houden. Hun belangrijkste kenmerk is het vermogen tot sporenvorming: als reactie op ongunstige omgevingsomstandigheden kunnen deze microben overgaan in een hoogresistente, duurzame vorm, de zogenaamde endospore.

Deze spore is geen voortplantingsvorm, maar een overlevingsmodus. In de sporevorm wordt het genetisch materiaal beschermd in een dichte, meerlagige omhulling, waardoor de bacterie extreme temperaturen, droogte, UV-straling, alcohol, zuurstofgebrek en vooral maagzuur overleeft.

Sporenbilders zoals B. coagulans passeren daarom vrijwel ongeschonden het maag-darmkanaal. Pas in de dunne darm, onder geschikte omstandigheden zoals vocht, temperatuur en galzouten, kiemen ze weer uit en worden actief (Setlow, 2014; Elshaghabee et al., 2017).

Hoe verschillen niet-sporenbildende bacteriën?

Daarentegen vervullen niet-sporenbildende soorten zoals Limosilactobacillus reuteri of Bifidobacterium infantis meer gedifferentieerde taken in de neuro-endocriene communicatie: zij beïnvloeden de signaalroutes tussen darm, zenuwstelsel en hormoonsysteem.

Niet-sporenbildende probiotische bacteriën zoals Limosilactobacillus reuteri en Bifidobacterium infantis zijn actief betrokken bij de neuro-endocriene regulatie, dus bij de fijne afstemming tussen het zenuwstelsel en het hormoonsysteem. Deze microben produceren voorlopers van neurotransmitters zoals tryptofaan (een serotoninevoorloper) of GABA (gamma-aminoboterzuur) en stimuleren via receptoren in de darm en via de nervus vagus de afgifte van centrale boodschappers zoals serotonine en oxytocine.

Op deze manier beïnvloeden ze emotionele en hormonale processen zoals stemming, stressverwerking, slaapkwaliteit en sociale binding. Hun effect op de zogenaamde darm-hersen-as is goed gedocumenteerd en wordt steeds meer therapeutisch onderzocht, vooral in verband met stressgerelateerde aandoeningen en psychosomatische klachten (Buffington et al., 2016; O’Mahony et al., 2015).

Sporenbildende bacteriën zoals Bacillus coagulans werken voornamelijk lokaal in de darm door het evenwicht van de darmflora te bevorderen en de beschermfunctie van het darmslijmvlies te versterken. Ze ondersteunen zo de barrièrefunctie van de darm en helpen schadelijke micro-organismen onder controle te houden.

In tegenstelling tot niet-sporenbildende bacteriën hebben zij slechts een beperkte directe invloed op hogere lichaamsfuncties of de communicatie tussen darm en hersenen. Hun belangrijkste werking vindt vooral plaats in de micro-omgeving van de darm (Elshaghabee et al., 2017; Mazanko et al., 2018).

Andere sporenbildende darmbacteriën

Naast Bacillus coagulans behoren onder andere de volgende soorten tot de sporenbilders:

• Bacillus subtilis – microbe van het jaar 2023, bekend uit Nattō, stabiliseert het microbioom en vormt enzymen
• Clostridium butyricum – produceert butyraat en werkt ontstekingsremmend
• Bacillus clausii – bewezen effectief bij diarree na antibioticagebruik
• Bacillus indicus – vormt antioxidatieve carotenoïden

Deze soorten zijn eveneens zeer resistent en reguleren immuunfuncties, barrière-integriteit en microbiële balans (Cutting, 2011; Elshaghabee et al., 2017).

Waarom is Bacillus coagulans relevant?

Door zijn hoge robuustheid en probiotische werkzaamheid is Bacillus coagulans een waardevolle partner voor de darmgezondheid, vooral bij mensen met een gevoelig spijsverteringssysteem of chronische darmklachten. Het vult andere probiotische soorten aan door zijn unieke vermogen om als spore ook onder ongunstige omstandigheden werkzaam te blijven.

Samenvatting van de belangrijkste eigenschappen van Bacillus coagulans:

• Ondersteunt het herstel van een gezond microbioom
• Produceert melkzuur om de darm-pH te reguleren
• Ondersteunt de spijsvertering en opname van voedingsstoffen
• Moduleert het immuunsysteem en vermindert ontstekingen
• Verlicht symptomen van het prikkelbaredarmsyndroom en andere spijsverteringsklachten
• Overleeft de maagpassage dankzij sporenvorming
• Is hitte- en zuurbestendig, wat opslag vergemakkelijkt
• Stabiliseert de darmflora door sporenvorming
• Bevordert de immuneregulatie
• Helpt bij het verminderen van ontstekingen
• Verhoogt de weerstand tegen belastingen
• Werkt positief op de darmbarrière

Bronnen:

• https://innercircle.drdavisinfinitehealth.com/probiotic_yogurt_recipes
• Foster, J. A., Rinaman, L., & Cryan, J. F. (2017). Stress & de darm-hersen-as: Regulatie door het microbioom. Neurobiology of Stress, 7, 124–136.
• Furness, J. B. (2012). Het enterische zenuwstelsel en neurogastro-enterologie. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 9(5), 286–294.
• Cryan, J. F., O’Riordan, K. J., Cowan, C. S. M., Sandhu, K. V., Bastiaanssen, T. F. S., Boehme, M., ... & Dinan, T. G. (2019). De microbiota-darm-hersen-as. Physiological Reviews, 99(4), 1877–2013.
• Rezaie, A., Buresi, M., Lembo, A., Lin, H., McCallum, R., Rao, S., ... & Pimentel, M. (2020). Waterstof- en methaan-gebaseerde ademhalingstests bij gastro-intestinale aandoeningen: De Noord-Amerikaanse Consensus. The American Journal of Gastroenterology, 115(5), 662–681.
• Rezaie, A., Buresi, M., Lembo, A., Lin, H. C., McCallum, R., Rao, S., ... & Pimentel, M. (2020). Waterstof- en methaan-gebaseerde ademtesten bij gastro-intestinale aandoeningen: de Noord-Amerikaanse consensus. The American Journal of Gastroenterology, 115(5), 675–684. https://doi.org/10.14309/ajg.0000000000000544
• Konturek, P. C., Brzozowski, T., & Konturek, S. J. (2011). Stress en de darm: pathofysiologie, klinische gevolgen, diagnostische benadering en behandelingsopties. Journal of Physiology and Pharmacology, 62(6), 591–599.
• Savino, F., Cordisco, L., Tarasco, V., Locatelli, E., Di Gioia, D., & Matteuzzi, D. (2010). Lactobacillus reuteri DSM 17938 bij infantiele koliek: een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie. Pediatrics, 126(3), e526–e533.
• Park, J. H., Lee, J. H., & Shin, S. C. (2018). Therapeutisch effect van Lactobacillus gasseri op chronische colitis en darmmicrobiota. Journal of Microbiology and Biotechnology, 28(12), 1970–1979.
• Hun, L. (2009). Bacillus coagulans verbeterde significant buikpijn en een opgeblazen gevoel bij patiënten met IBS. Postgraduate Medicine, 121(2), 119–124.
• Kadooka, Y., Sato, M., Imaizumi, K. et al. (2010). Regulatie van abdominale adipositas door probiotica (Lactobacillus gasseri SBT2055) bij volwassenen met obesitasneigingen in een gerandomiseerde gecontroleerde studie. European Journal of Clinical Nutrition, 64(6), 636-643.
• Kleerebezem, M., & Vaughan, E. E. (2009). Probiotische en darm lactobacillen en bifidobacteriën: moleculaire benaderingen om diversiteit en activiteit te bestuderen. Annual Review of Microbiology, 63, 269–290.
• Park, S., Bae, J.-H., & Kim, J. (2013). Effecten van Lactobacillus gasseri BNR17 op lichaamsgewicht en vetweefselmassa bij dieet-geïnduceerde obese muizen. Journal of Microbiology and Biotechnology, 23(3), 344-349.
• Kim, H. S., Lee, B. J., & Lee, J. S. (2015). Lactobacillus gasseri bevordert de functie van de darmbarrière in Caco-2 cellen. Journal of Microbiology, 53(3), 169-176.
• Matsumoto, M., Inoue, R., Tsukahara, T. et al. (2008). Invloed van de darmmicrobiota op het intestinale luminale metaboloom. Scientific Reports, 8, 7800.
• Mayer, E. A., Tillisch, K., & Gupta, A. (2014). Darm/hersenas en de microbiota. The Journal of Clinical Investigation, 124(10), 4382–4390.
• Elshaghabee, F. M. F., Rokana, N., Gulhane, R. D., Sharma, C., & Panwar, H. (2017). Bacillus probiotica: Bacillus coagulans, een potentiële kandidaat voor functionele voedingsmiddelen en farmaceutica. Frontiers in Microbiology, 8, 1490.
• Shah, N., Yadav, S., Singh, A., & Prajapati, J. B. (2019). Effectiviteit van Bacillus coagulans bij het verbeteren van de darmgezondheid: een overzicht. Journal of Applied Microbiology, 126(4), 1224-1233.
• Ghane, M., Azadbakht, M., & Salehi-Abargouei, A. (2020). De effecten van Bacillus coagulans-suppletie op spijsverteringsenzymactiviteiten en darmmicrobiota: een systematische review. Probiotics and Antimicrobial Proteins, 12, 1252–1261.
• Majeed, M., Nagabhushanam, K., & Arshad, M. (2018). Immunomodulerende effecten van Bacillus coagulans bij gezondheid en ziekte. Microbial Pathogenesis, 118, 101-105.
• Khatri, S., Mishra, R., & Jain, S. (2019). Bacillus coagulans voor de behandeling van prikkelbare darmsyndroom: een gerandomiseerde gecontroleerde studie. Clinical and Experimental Gastroenterology, 12, 69–76.
• Buffington, S. A. et al. (2016). Microbiële herbezetting keert door het dieet van de moeder veroorzaakte sociale en synaptische tekorten bij nakomelingen om. Cell, 165(7), 1762–1775.
• Cutting, S. M. (2011). Bacillus probiotica. Food Microbiology, 28(2), 214–220.
• Elshaghabee, F. M. F. et al. (2017). Bacillus als potentiële probiotica: status, zorgen en toekomstige perspectieven. Frontiers in Microbiology, 8, 1490.
• Ghelardi, E. et al. (2015). Invloed van Bacillus clausii-sporen op de samenstelling en het metabolische profiel van de darmmicrobiota. Frontiers in Microbiology, 6, 1390.
• Hong, H. A. et al. (2005). Het gebruik van bacteriële sporenvormers als probiotica. FEMS Microbiology Reviews, 29(4), 813–835.
• Mazanko, M. S. et al. (2018). Probiotische eigenschappen van Bacillus-bacteriën. Veterinaria i Kormlenie, (4), 30–35.
• O'Mahony, S. M. et al. (2015). Het microbioom en kinderziekten: focus op de hersen-darm-as. Birth Defects Research Part C, 105(4), 296–313.
• Setlow, P. (2014). Ontkieming van sporen van Bacillus-soorten: wat we weten en niet weten. Journal of Bacteriology, 196(7), 1297–1305.
• Buffington SA et al. (2016): Microbiële herbezetting keert door het dieet van de moeder veroorzaakte sociale en synaptische tekorten bij nakomelingen om. Cell 165(7): 1762–1775.
• O’Mahony SM et al. (2015): Het microbioom en kinderziekten: focus op de hersen-darm-as. Birth Defects Research Part C 105(4): 296–313.
• Elshaghabee FMF, Rokana N, Gulhane RD, Sharma C, Panwar H. Bacillus probiotica: Een overzicht. Front Microbiol. 2017;8:1490. doi:10.3389/fmicb.2017.01490
• Mazanko MS, Morozov IV, Klimenko NS, Babenko VA. Immunomodulerende effecten van Bacillus coagulans sporen in de darm. Microbiology. 2018;87(3):336–343. doi:10.1134/S0026261718030148